دکتر احد فرامرز قراملکی، استاد دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار مهر در بررسی پژوهشهای حوزوی گفت: در سطح ملی یک سری نیازهای جدی پژوهشی وجود دارد که متوجه حوزه‌های علمیه است. به عنوان مثال در بخش اخلاق کاربردی در حوزه‌های مختلف مثلا اخلاق داوری ورزش، اخلاق داوری علمی، اخلاق انتخابات، اخلاق رقابت سیاسی، اخلاق رقابت ورزشی، اخلاق رقابت صنفی و ... حقیقتا از حوزه توقع می‌رود که مسائل را بتواند بگشاید و این نیازها را پاسخ دهد. امروز در بخش صنعت، سازمان‌های اقتصادی، سازمان‌های اداری، انبوهی معضلات اخلاقی، انبوهی تعارضات اخلاقی، بلاتکلیفی‌های اخلاقی و ... وجود دارد.
وی افزود: انتظار می‌رود که حوزه علمیه قم در این زمینه فعال باشد و به وسیله کتاب و مقاله بتواند پاسخگوی نیازها باشد. در این زمینه کمبود خیلی زیادی احساس می‌شود یعنی آشکارا می‌بینیم در این زمینه کارهای خوب و کارهایی که مقبول بیفتد وجود ندارد. امروز در دنیا در اخلاق حرفه‌ای به بحث ذوالحقوق و حقوق ذوالحقوق توجه دارند. این برگشتی به کتاب رسالة‌الحقوق امام سجاد(ع) است محققان حوزوی می‌توانستند از این فرصت استفاده کنند. با توجه به آیات و روایات می‌توانستند به تحلیل مسائل عینی اخلاقی جامعه بپردازند در این زمینه هم به نظر می‌رسد که ما مقداری محتاج کار هستیم.
فرامرز قراملکی در ادامه سخنانش اظهارداشت: در حوزه‌های دیگر هم همین گونه است و من تنها اخلاق حرفه‌ای را مثال زدم یعنی در زمینه‌های مختلف این روند ضرورت وجود دارد که می‌توان از منابع اسلامی استفاده کرد و به این بحث‌ها پرداخت. به دیگر سخن از حوزه علمیه قم انتظار می‌رود که متناسب با نیازهای ملی توسعه علمی در شاخه‌های مختلف ایجاد کند یعنی به حوزه‌های تخصصی بیشتر توجه کند.
وی با اشاره به اینکه امروز به طور کلی مسائل پژوهشی در حوزه اسلامی و علوم انسانی مسائل چند تباری هستند؛ بیان کرد: منظور از مسائل چند تباری این است که مسئله ریشه دوانده و در رشته‌های مختلف روان شناسی، جامعه شناسی، اقتصاد، سیاست و ... باید به آن پرداخت. بررسی مسائل چند تباری محتاج مطالعات بین رشته‌ای است، در حوزه یک عده از محققان که تعدادشان هم کم نیستند به شدت در روش تحقیق حصرگرا هستند یعنی به یک حوزه معرفتی منحصر شدند و لا غیر. یک عده هم به رشته‌های دیگر اقبال می‌کنند و بین رشته‌ای کار نمی‌کنند بلکه چند رشته‌ای کار می‌کنند. معلوم است پژوهشهای چند رشته‌ای ممکن است ما را به حیرت و حتی به التقاط برسانند مطالعات بین رشته‌ای دارای شیوه، منطق و متدولوژی خاص خود است. اینها را باید ایجاد کرد و تربیت طلبه در حوزه قاعدتا به لحاظ پژوهشی باید میان رشته‌ای باشد ما چنین آموزشی را کم می‌بینیم.
وی با تأکید بر اینکه از دو نقیصه در آموزش حوزوی رنج می‌بریم و این دو نقیصه در پژوهشهای حوزوی خود را نشان می‌دهد؛ گفت: منظورم این نیست که در همه جای حوزه نقیصه هست در اینجا نُرم و عرف مد نظرم هست یکی مهارت‌های منطقی است. آموزش‌های منطقی برای طلاب باید متحول شود مهارت‌های منطقی را هم در اجتهاد و هم در پژوهش و پاسخگویی به پژوهشها باید جدی بگیریم. برای این مشکل هم باید فکر جدی کرد امروزه بحث منطق فازی، منطق جملات استفهام، منطق ربط، منطق جملات امری و سیستم‌های مختلف منطق موجهات و ... وجود دارد که در این زمینه به نظر می‌رسد طلاب با یاد گرفتن اندک از منطق قدیمی استغنا می‌کنند در صورتی که چنین نیست.
وی افزود: نقیصه دوم بحث علم اخلاق است در حوزه باید این علم را خیلی جدی بگیریم و توان پژوهشهای اخلاقی را در طلاب خود ایجاد کنیم تا بتوانند خود را نشان دهند، نکته دیگر بحث کیفیت پژوهشهای انجام شده است خوشبختانه حوزه از قدیم معطوف به کیفیت بوده است اما ممکن است تهدید شود به کتابسازی، تکثیر فراوان و أخذ و اقتباس‌های بدون ارجاع و ...شود. قاعدتا باید در حوزه بدانیم یک مورد از هزار مورد حتی اگر تنها یک مورد باشد اما باز زیاد است، باید به گونه‌ای تدبیرهای پیشگیرانه و درمان وجود داشته باشد که مانع شود تا کسی به کتابسازی روی بیاورد. این پدیده خوشبختانه در حوزه علمیه قم رایج نیست ولی حتی یکی، دو موردی که مشاهده می‌شود امری است که برای حوزه بدنامی می‌آورد. باید تدبیرهایی اندیشید هم در مورد کتابسازی و ... که مواردی دیده می‌شود این موارد را باید خیلی جدی گرفت.
وی با تأکید بر اینکه هرچه حوزه علمیه جایگاه نقادی پژوهشها را بیشتر کند زودتر می‌تواند از بعضی از آسیبهای پژوهش جلوگیری کند، گفت: به جد معتقدم که باید به نشریاتی مانند «آئینه پژوهش» بها داد و امثال آنرا بیشتر کرد و منتقدان را تشویق کرد که به جد نقد کنند. نقد را غیبت مؤمن ندانیم، نقد نه دشنه و نه غیبت و نه تهمت است. نقد علمی، هدیه و ارمغان است. بنده همه نقدهایی را که تاکنون در مجلات مختلف بر کتاب‌هایم نوشته شده را جمع و چاپ کردم و نام آنرا ارمغان نقد گذاشتم. حقیقتا نقد بسیار می‌تواند از خیلی از معضلات پژوهشی جلوگیری کند.
وی در پایان سخنانش گفت: منظورم این است که این نقیصه باید در حوزه جدی گرفته شود. حوزه به لحاظ آموزشی نقاد است، درس‌های خارج همه نقادی است، پتانسل و توان نقادی در حوزه زیاد است. باید اینها را نظام داد و از طریق کتاب‌های نقد و نشریات نقد و محافل نقد و ... ترویج دهیم تا اثربخشی پژوهش در حوزه‌های علمیه را بیشتر کنیم.
نظر شما